Οι εξελίξεις στην ψηφιακή οικονομία δημιουργούν μεγάλες ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις στο χώρο της εργασίας. Τα θέματα Υ&Α πρέπει να αντιμετωπιστούν και αυτά με βάση τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις.
Ευκαιρίες και προκλήσεις
- Η μεταμόρφωση και διαφοροποίηση των παραδοσιακών εργασιακών σχέσεων (εργοδότη/εργαζόμενου) και δομών με νέες μορφές εργασίας όπως η τηλεργασία και η εργασία σε πλατφόρμα
- Η διεύρυνση της συμβατικής έννοιας του εργασιακού χώρου ώστε να περιλαμβάνει την τηλεργασία και τις νέες δυνατότητες εργασίας που προκύπτουν από τις ψηφιακές τεχνολογίες
- Οι προκλήσεις όσον αφορά στον προσδιορισμό της ευθύνης για τα θέματα Υγείας και Ασφάλειας εργασίας (πχ ποιος είναι ο εργοδότης) και η προσαρμογή του ήδη υπάρχοντος κανονιστικού πλαισίου για την Υγεία και Ασφάλεια εργασίας. Θα πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα «υπερελέγχου» των εργαζομένων και η πρόκληση ψυχοκοινωνικών θεμάτων από τις νέες μορφές εργασίας
- Κινητικότητα, ευελιξία, συνεχής συνδεσιμότητα και διαθεσιμότητα (ανεξαρτήτως ωραρίου και αργιών) και ασάφεια στα όρια μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής
- Συνεχής ψηφιακή παρακολούθηση, απώλεια αυτονομίας, κίνδυνος εντατικοποίησης εργασίας και πίεση απόδοσης με ένα συγκεκριμένο πρότυπο
- Απώλεια θέσεων εργασίας μεσαίων στελεχών και αντικατάστασή τους από αλγόριθμους που κατανέμουν εργασίες στους εργαζόμενους και παρακολουθούν την απόδοσή τους
- Απώλεια εργασιακού ελέγχου, κατακερματισμός των θέσεων εργασίας σε καθήκοντα, περιορισμός του περιεχόμενου εργασίας και των απαιτούμενων προσόντων (de-skilling)
- Απομόνωση του εργαζόμενου, αύξηση των εικονικών αλληλεπιδράσεων, απώλεια της αλληλοϋποστήριξης μεταξύ συνεργατών και απώλεια της ανθρώπινης διάστασης στην εργασία (dehumanization)
- Ο διχασμός μεταξύ εργαζομένων που μπορούν να εργαστούν εξ αποστάσεως και αυτών που δεν μπορούν. Επίσης μεταξύ εργαζομένων υψηλών προσόντων που χειρίζονται τις ψηφιακές τεχνολογίες και των εργαζομένων χαμηλών προσόντων που αδυνατούν και βρίσκονται σε κίνδυνο ανεργίας (διαχωρισμός σε precariats-professionals), αφού οι απλές εργασίες πρόκειται να αυτοματοποιηθούν και οι σύνθετες απαιτούν νέου τύπου προσόντα (γνώσεις-δεξιότητες-ικανότητες)
Χρειάζεται επαναπροσδιορισμός των όρων «εργασία», «εργαζόμενος», «εργοδότης» όπως και εφαρμογή των υπαρχόντων κανόνων ασφάλειας και των ευθυνών που πηγάζουν από αυτήν.
Παρά τις σημαντικές έρευνες σχετικά με την επιρροή των νέων συστημάτων στην Υ&Α τα στοιχεία ακόμα είναι ανεπαρκή. Χρειάζεται πρόσθετη και εστιασμένη έρευνα που θα αντιμετωπίσει το σύνολο των προκλήσεων που προκύπτουν από τις νέες μορφές εργασίας.
Η καμπάνια θα ασχοληθεί με πέντε περιοχές προτεραιότητας στις οποίες η τεχνητή νοημοσύνη έχει οριζόντια αντιμετώπιση:
- Απομακρυσμένη και εικονική εργασία
- Έξυπνα ψηφιακά συστήματα για τη βελτίωση της Επαγγελματικής Υγείας και Ασφάλειας εργασίας
- Ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας
- Προωθημένη ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη για αυτοματοποίηση των εργασιών
- Νέες μορφές διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού βασισμένες στην τεχνητή νοημοσύνη
Η εκστρατεία ασχολείται με τα εξής αντικείμενα στρατηγικής σημασίας:
- Ευαισθητοποίηση σε σχέση με τη σημασία, τη συνάφεια και τις επιπτώσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού της εργασίας στην επαγγελματική υγεία και ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της επιχειρηματικής διάστασης, με γεγονότα και αριθμούς
- Ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και της πρακτικής γνώσης όλων, σε όλους τους τομείς, όλους τους τύπους εργασιακών χώρων (συμπεριλαμβανομένων των εικονικών και απομακρυσμένων χώρων εργασίας) όπως και σε συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων (γυναίκες, μετανάστες), σε θέματα ασφαλούς χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών στην εργασία
- Βελτίωση και ενίσχυση της γνώσης σε θέματα νέων και αναδυόμενων κινδύνων όπως και απότοκων προκλήσεων που προκύπτουν από τον ψηφιακό μετασχηματισμό της εργασίας
- Προώθησης της εκτίμησης κινδύνου και της υγιούς και ασφαλούς προληπτικής διαχείρισης του ψηφιακού μετασχηματισμού της εργασίας, παρέχοντας πρόσβαση σε σχετικές πηγές: όπως καλές πρακτικές, λίστες ελέγχων, εργαλεία και καθοδήγηση
- Συνέργειες μεταξύ ενδιαφερόμενων μερών με σκοπό την ανταλλαγή πληροφορίας, γνώσης και καλών πρακτικών και ενεργοποίηση της συνεργασίας με στόχο τον ασφαλή και παραγωγικό ψηφιακό μετασχηματισμό της εργασίας
Τα γενικά μηνύματα της εκστρατείας είναι τα εξής:
- Μήνυμα ομπρέλα (umbrella message): οι ψηφιακές τεχνολογίες είναι ασφαλείς, υγιείς και παραγωγικές όταν σχεδιάζονται, εφαρμόζονται, διαχειρίζονται και χρησιμοποιούνται σε ισορροπία με την ανθρωποκεντρική προσέγγιση
- Οριζόντιο μήνυμα 1 (transversal message 1): η ανθρωποκεντρική προσέγγιση πρέπει να είναι στο επίκεντρο και στη βάση του ψηφιακού μετασχηματισμού, όπου η τεχνητή νοημοσύνη υποστηρίζει αλλά δεν αντικαθιστά τον ανθρώπινο έλεγχο και τις αποφάσεις, την πληροφορία, τη συμβουλευτική και τη συμμετοχή των εργαζομένων
- Οριζόντιο μήνυμα 2 (transversal message 2): η υγεία και ασφάλεια πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ήδη από το στάδιο σχεδιασμού των ψηφιακών τεχνολογιών και διαδικασιών και όχι μόνο στο στάδιο εφαρμογής
- Οριζόντιο μήνυμα 3 (transversal message 3): οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες είναι σε ειδική συσχέτιση όταν πρόκειται για χρήση ψηφιακών τεχνολογιών κατά την εργασία: ειδική προσοχή πρέπει να δοθεί στον αντίκτυπο των ψηφιακών τεχνολογιών στην πνευματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων και την ευζωία τους όπως και στα ειδικά μέτρα πρόληψης
- Οριζόντιο μήνυμα 4 (transversal message 4): Μέτρα στους τομείς εκπαίδευσης, εξέλιξης προσόντων και ευαισθητοποίησης που στοχεύουν στην ασφαλή και ορθή χρήση ψηφιακών τεχνολογιών στην εργασία και των σχετικών προβληματισμών για την υγεία και ασφάλεια. Κατάλληλος σχεδιασμός της εργασίας και εφαρμογή των νέων τεχνολογικών μέσων, ώστε όλοι οι εργαζόμενοι να αντιμετωπίζονται σε ισότιμη βάση
Κύριες προτεραιότητες της εκστρατείας είναι τα εξής:
- Προτεραιότητα 1: απομακρυσμένη και εικονική εργασία: η υγιής, ασφαλής και παραγωγική εξ αποστάσεως εργασία προϋποθέτει τη λήψη προληπτικών μέτρων που να επαρκούν για την εφαρμογή της διαφοροποιημένης έννοιας του εργασιακού χώρου, κάτι το οποίο απέχει από τις προθέσεις των εργοδοτών
- Προτεραιότητα 2: Έξυπνα ψηφιακά συστήματα για τη βελτίωση της υγείας και ασφάλειας: νέα, έξυπνα ψηφιακά συστήματα μπορούν να συνεισφέρουν αποτελεσματικά στη βελτίωση της υγείας και ασφάλειας εργασίας, εάν εφαρμοστούν και αντιμετωπιστούν με διαφανή, αξιόπιστο, ενθαρρυντικό, κατανοητό και σαφή τρόπο, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλοι πρόκειται να ωφεληθούν
- Προτεραιότητα 3: Εξελιγμένη ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη για τον αυτοματισμό των εργασιών: ο άνθρωπος θα πρέπει να έχει τον κεντρικό έλεγχο των χρησιμοποιούμενων και αυτοματοποιημένων συστημάτων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη, των συνεργατικών ρομπότ και αντίστοιχων τεχνολογιών, ώστε να εξασφαλίζεται το απαιτούμενο πλαίσιο υγείας και ασφάλειας
- Προτεραιότητα 4: Νέες μορφές εργασίας και διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, βασισμένες στην Τεχνητή Νοημοσύνη: η τεχνητή νοημοσύνη ως υποστηρίκτρια της διαφανούς, υγιούς, ασφαλούς ανθρωποκεντρικής προσέγγισης στη διαχείριση των εργαζομένων. Εξασφάλιση ότι η διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού θα βασίζεται στη συμμετοχή των εργαζομένων, συμβουλευτική, διαβούλευση και εμπιστοσύνη
Τα ψηφιακά συστήματα μπορεί να είναι μια ευκαιρία για την Υ&Α στην εργασία μόνο εάν οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι που εγείρονται από αυτά και τη χρήση τους, αντιμετωπιστούν.
Τα ψηφιακά εργαλεία μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές βελτιώσεις συνθηκών εργασίας και Υ&Α. Ενθαρρύνουν επίσης την ασφαλή συμπεριφορά των εργαζομένων. Παρόλα αυτά η πρόληψη δεν είναι κάτι που πρέπει να προσεγγιστεί σε προσωπικό επίπεδο, αλλά κατά προτεραιότητα σε συλλογικό επίπεδο.
Οι πληροφορίες που δίνονται μέσω των νέων συστημάτων, μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά εργοδότες και εργαζόμενους για τη σωστή εφαρμογή κανονισμών Υ&Α και συστημάτων πρόληψης (καλύτερος εντοπισμός κινδύνων, αξιολόγηση επικίνδυνων συμβάντων, παρ’ ολίγον ή κανονικών ατυχημάτων, μελέτες επικινδυνότητας, υγεία εργασίας, αντιμετώπιση κινδύνων που οδηγούν σε επαγγελματικές ασθένειες κτλ.) Επίσης τα νέα συστήματα μπορούν να βοηθήσουν στην καλύτερη λειτουργία των επιθεωρήσεων εργασίας.
Θα πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στα εξής θέματα:
- Τα ψηφιακά συστήματα ίσως δεν μπορούν έχουν αποτελεσματική πρόληψη ατυχημάτων όπως είναι σήμερα, με δεδομένο ότι λείπουν standards και υπάρχει σύγχυση ως προς το πεδίο εφαρμογής τους
- Θα πρέπει να γίνεται ειδική διαχείριση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων και να υπάρχει σεβασμός της ιδιωτικότητας τους και των δικαιωμάτων τους
- Δεν θα πρέπει να υπάρχει ασάφεια ορίων μεταξύ συνεχούς monitoring και ανεξαρτησίας εργαζόμενου (να μην αισθάνεται ότι είναι κάτω από ένα συνεχές καθεστώς επιχείρησης)
- Υπάρχει ο κίνδυνος να εκχωρηθεί η εργασιακή λειτουργία και η μελέτη επικινδυνότητας σε συσκευές Monitoring, κάτι που ξεπερνά τα θέματα των υποχρεώσεων και της διαβούλευσης μεταξύ των εργαζομένων σε θέματα υγείας και ασφάλειας. Έτσι ενδέχεται να χαθεί η ανθρώπινη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων
- Υπάρχει ο κίνδυνος επίσης να χαθεί η ευαισθητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού σε θέματα υγείας και ασφάλειας. Αυτό αντιμετωπίζεται με μια αλλαγή διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού όπου ο εργαζόμενος θα αισθάνεται ότι μετέχει στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των συστημάτων νέας τεχνολογίας παρακολούθησης και ελέγχου υγείας και ασφάλειας στους εργασιακούς χώρους. Επίσης σημαντικό είναι να μπουν όρια στη διαχείριση δεδομένων
Η καμπάνια καλείται να αντιμετωπίσει τους προαναφερμένους κινδύνους όπως και τις αναδυόμενες προκλήσεις με τη χρήση καλών πρακτικών.
